Djuphavsreka (Pandalus borealis) er ein av Noregs viktigaste skaldyrressursar, med stor betydning for både eksport og kystnæringsliv. Samtidig har tradisjonell fangst med botntrål vore ei utfordring både for klima, miljø og bestanden. No står vi i ei tid der Oslofjorden får totalforbod mot fiske frå 2026, og krava til meir berekraftige metodar blir skjerpa.
Midt i dette landskapet har forskarar, fiskarar og reiskapsprodusentar gått saman om å utvikle ein ny og meir robust reketeine. Gjennom prosjektet «Utvikling av morgondagens fiskereiskap: Reketeine», leidd av Møreforsking i samarbeid med Frøystad AS og eit utval kystfiskarar, skal forskarar vise at Noreg kan ta ei leiarrolle i å sameine klima, næring og teknologi. Prosjektet er eit innovasjonsprosjekt i næringslivet.
Frå trål til teine – ei grøn omstilling
Rekefisket skjer i dag hovudsakleg med botntrål. Denne blir slept i opptil ti timar over havbotnen. Metoden krev mykje energi, skadar sårbar botnfauna og gir eit betydeleg CO₂-avtrykk samanlikna med annan sjømat.
Sjølv om trål har vore effektivt for store fangstar, har det lenge vore eit mål å finne alternativ som kombinerer lønnsemd med berekraft. Teinefangst peikar seg ut som ei løysing. Han gir minimale skadar på havbotnen, reduserer såkalla bifangst, krev langt mindre drivstoff og gjer at undermålsreker blir sorterte ut på botnen.
Resultatet er betre ressursforvaltning, høgare kvalitet på fangsten og eit produkt med lågare klimaavtrykk. For fiskarar betyr dette også betre pris i marknaden, ettersom store og skadefrie reker får høgare kilopris.
Eit tett samarbeid mellom forsking og næring
Prosjektet byggjer på ein enkel, men ambisiøs idé: å utvikle ei reketeine som toler forholda i ope hav, samtidig som ho er praktisk å bruke for fiskarane. Utgangspunktet var ein kanadisk modell, men han fungerte dårleg i norske farvatn med sterk straum og ujamn botn.
Gjennom fleire år har Møreforsking, Frøystad AS og ei gruppe erfarne fiskarar eksperimentert seg fram til ei ny løysing. Samarbeidet har vore avgjerande: forskarane har bidrege med kunnskap og systematiske testar i straumtank, medan fiskarane har delt erfaringar frå praktisk bruk til havs.
Resultatet er ei teknologisk robust teine med betre stabilitet, enkel handtering om bord og høg fangsteffektivitet. Det er eit skuleeksempel på korleis forsking og næring saman kan drive fram innovasjon.
Dokumenterte resultat – teknologiske gjennombrot
Gjennom omfattande testing har prosjektet oppnådd fleire konkrete forbetringar:
- Betre fangst og mindre rømming: Ei ny kalvløysing reduserer rømming med 20 %.
- Større fangst på hausten: Ein ekstra agnboks gav opptil 70 % auka fangst i feltforsøk.
- Skånsam seleksjon: Rett maskevidd (13,3 mm) sikrar utsortering av undermålsreker, og skadar på rekene vart reduserte frå 40 % til under 4 %.
- Stabilitet i straum: Testane viste at den nye konstruksjonen står stabil i straum opp til 0,35 m/s, med gode løysingar for fløyt og oppdrift.
- Enklare handtering og betre HMS: Mindre volum gjer at teinene er lettare å stable og handtere, noko som reduserer arbeidsbelastning og transportkostnader.
- Betre råstoffkvalitet: Teinefangst gir reker som held seg i live fram til haling, noko som gir betre kvalitet og høgare marknadsverdi.
I tillegg har prosjektet hatt stor oppslutning i næringa. Ei eiga Facebook-gruppe for reketeinefiskarar har no over 6000 medlemmer. Slik kunnskapsdeling mellom fiskarar har nett vore ein nøkkel til framgangen. Dette viser korleis digital samhandling kan styrkje innovasjon i ei tradisjonell næring.
Oslofjorden som varsko – og som moglegheit
Frå 1. januar 2026 blir totalforbod innført mot fiske i tre store soner i Oslofjorden, inkludert indre fjord, Færder og Ytre Hvaler. Tiltaket er nødvendig for å redde eit økosystem på randa av kollaps, men det rammar samtidig fiskarar hardt. Rekefiskarar mistar viktige fangstområde, spesielt i vintermånadene.
Prosjektet med reketeina blir derfor endå meir aktuelt: utviklinga av robuste reiskapar tilpassa ope hav gir fiskarane nye moglegheiter utanfor nullfiskeområda. Teinefangst kan dermed bli ein nøkkelteknologi for å bevare inntektsgrunnlaget i kystsamfunn samtidig som naturen i Oslofjorden får pusterom.